De Grens_vesting, bron, brug

18 april 2018

Bad Nieuweschans is voor veel mensen de plaats waar ze heen gaan om een wellness- dan wel kuurervaring te ondergaan. De mineraalrijke thermale bronnen zijn bekend, zo niet beroemd, en de onderneming die deze bronnen exploiteert zorgt voor bedrijvigheid in het ogenschijnlijk zo slaperige dorpje.

Nieuweschans is al knap oud. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wordt er een schans gebouwd, een vijfhoekig bastion aan de Dollard. Na 1870 houdt Nieuweschans op een vesting te zijn. Wallen en grachten worden afgebroken dan wel gedempt, en er wordt een spoorlijn aangelegd.
Heel veel later, in de jaren 70 van de 20e eeuw begint de restauratie van de gesloopte vesting. Dé publiekstrekker wordt uiteindelijk het kuuroord dat wordt aangelegd nadat er op 630 m diepte bronwater is gevonden. Dat water zit bomvol mineralen, en nu trekt de gezondheid minnende mens massaal naar Bad Nieuweschans!

    De Laatste Blik Nieuweschans; ©FFG

Wat mij raakt is het in glas gevangen vogeltje van De Laatste Blik. Een klein, subtiel en daardoor juist zo indringend monument van de Tweede Wereldoorlog. Door Nederlands NS personeel bemande treinen rijden langs Nieuweschans om hun menselijke lading - joodse Nederlanders! - naar de vernietigingskampen in Duitsland en Polen te brengen. Het laatste wat deze mensen van Nederland zien is door een smalle kier het dorpje Nieuweschans.

Dan, de spoorwegremise!  Ooit konden hier acht stoomlocomotieven worden gestald, later zelfs twaalf. Via een grote draaischijf werden de locomotieven in de juiste positie gerangeerd zodat ze aan de terugreis konden beginnen. Het prachtgebouw ademt nog steeds de sfeer van het stoomtrein tijdperk.

De tocht door het dorp voert ons ondermeer langs de synagoge en de joodse begraafplaats. Langs straatjes, pleintjes en huisjes uit de tijd van de Tachtigjarige Oorlog. En langs de grens: we rijden Nieuweschans uit, richting Europaweg! Daar loopt het fietspad over een smalle brug die over het Wymeerer Sieltief ligt. Steek die brug over en je bent in Duitsland. Veel Duitsers uit Bunde combineren een aardige fietstocht met een rondje boodschappen in Nieuweschans, en omgekeerd fietsen veel Groningers het buurland in om te winkelen in het naburige Bunde. Martha en ik zijn slechts passanten die de grens opzoeken. De grens is een brug. Wij staan op die brug tussen twee landen. In de verte glanzen geel de koolzaadvelden.

   brug Wymeerer Sieltief (D); ©FFG

    spoorlijn Nieuweschans; ©FFG

In Duitsland fietsen we een rondje Charlottenpolder. Via de Heerenweg rijden we terug naar Nederland, en passeren de grens voor de tweede keer, nu bij het punt waar de A7 het Wymeerer Sieltief kruist. De grenslijn vormt daar een punt. Wie Google Maps erbij neemt, ziet twee keer het autobedrijf Rijtex vermeld. Het ene bedrijf ligt binnen de punt in Nederland, het andere - een benzinestation - ligt in Duitsland, net buiten die punt.

Er is ook een Oudeschans! Vanuit Nieuweschans fietsen we langs de Hamdijk in zuidwestelijke richting naar het oudere vestingdorp. De weg ernaartoe blijkt een verrassing.

   onderweg van Nieuweschans naar Oudeschans; ©FFG

De Grens_riet, water, prikkeldraad

8 april 2018

   rietkragen Westerwoldsche Aa; ©FFG

Het broze, brokkelige riet van het vorige jaar glanst mat in de aarzelende aprilzon. Ver voorbij het riet zien Martha en ik tientallen windturbines aan de horizon. Tussen ons en die windmolens loopt ergens door dat hoge riet een versperring van prikkeldraad die de grens markeert tussen Nederland en Duitsland, nauwkeuriger gezegd, tussen de provincie Groningen en de deelstaat Nedersaksen.

De grote groepen ganzen die voorbijvliegen hebben geen weet van deze grens. Ze gaan van land naar water en andersom. En het water en gras van het ene land zijn hen even dierbaar als die van het andere. Ze leven grenzenloos. Er is geen grens, terwijl er wel een is!

Wij steken de landsgrens over en meteen ziet de wereld er een tikkeltje anders uit dan we gewend zijn: reflectorpaaltjes, informatie- en verkeersborden langs de weg, de huizen en de boerderijen, ze zijn net even anders dan thuis. We beseffen dat we een grens overschreden hebben.

We horen een stem. Die stem zegt iets in een taal die lijkt op de onze. De stem zegt: ‘Moin, sett di daal’. Toon en tongval zijn net even anders dan wat we doorgaans horen. Toch, die taal is familie van onze taal. We zijn een taalgrens overgegaan.

Iets anders: hoe ziet de grens tussen Groningen en Nedersaksen er vandaag de dag uit? Wat valt er te zien en te beleven? 

Martha en ik besluiten op onderzoek uit te gaan en we beginnen onze tocht bij de noordelijkste observatiehut van het Nederlandse vasteland, de Kiekkaaste, de woorden van de dichter Otto Weiss in gedachten houdend: overal waar grenzen zijn wordt gesmokkeld. Iets wat wij ook vast en zeker zullen doen.

   De Kiekkaaste; ©FFG

Na een uitvoerig bezoek aan de Kiekkaaste stappen we op onze fietsen. Het geasfalteerde fietspad voert ons vanaf Nieuwe Statenzijl Nedersaksen binnen. De Westerwoldsche Aa ligt aan onze rechterzijde. Ooit meende ik dat de rechteroever van deze rivier de grens vormde met Duitsland. Dat is niet het geval. De officiële grens bestaat uit een prikkeldraadversperring die op enige afstand min of meer evenwijdig loopt aan de Westerwoldsche Aa oever. Wij rijden in zuid-zuidwestelijke richting langs het Wymeerer Sieltief, een lang polderkanaal dat bij het dorpje Pogum in de Eems uitmondt. 

De bomen in het landschap zijn kaal, de velden leeg, het uitzicht wijd, en qua landschap kun je je gemakkelijk verbeelden nog in Groningen te rijden. Wat natuurlijk niet zo is. Ik heb het idee dat het Oost-Friese land er wat minder 'aangeharkt' bijligt dan het Grunneger laand. Groninger boerenerven zien er over het algemeen heel opgeruimd uit, en de akkers ook. Hoe het ook zij, deze eerste etappe langs de grens levert landschappelijk gezien niet meteen veel opzienbarends op. En zo koersen we richting Bad Nieuweschans.
april 2018 Jacques
link: https://www.youtube.com/watch?v=jinkKJwFYAw

   Kanalpolder (D); ©FFG

   Wymeerer Sieltief (D); ©FFG