zondag 16 september, Groß Behnkenhagen
 |
| Kap Arkona Rügen; ©MdVFoto |
Het Deense eiland Møn, de Engelse zuidkust, en de Normandische falaisekust in één: Kap Arkona!
Wellicht is dit wat overdreven en feitelijk onjuist. Maar ik denk wel aan die plaatsen terwijl ik met Martha langs de hoge krijtkust van de Rügense Kap Arkona loop, zo ongeveer het noordelijkste puntje van het eiland.
De zaterdag en zondag zijn voor veel Duitsers de dagen waarop - vaak in familie- en gezinsverband - tochtjes en uitjes worden georganiseerd. De grote P-plaats van Arkona is dan ook goed vol.
We zijn van plan Arkona en omgeving per fiets te verkennen. We hebben daartoe een eenvoudige fietsroute voorbereid. Afgezien van de krijtrotsen en de overige mooie natuur, is dit het gebied waar het Christendom zich de Duitse streken heeft binnen gevochten. Letterlijk. En ook kent deze streek een lange vissershistorie. Daarvoor moeten we naar Vitt, dat anderhalve km van Arkona verwijderd ligt, en dan is er ook nog het pittoreske Putgarten, niet te verwarren met de havenplaats Puttgarden op Fehmarn.
Daar is het allemaal niet van gekomen. Na uitvoerig de uitstalling van een aantal roestige klokboeien (prachtige dingen, trouwens) bij de vuurtoren te hebben bekeken, alsmede in onbruik geraakte vuurtorenlichten en diverse als Kunst gebrachte nijverheidsuitingen, ontdekken we het enige toegankelijke pad dat naar de oever van de Oostzee voert.
Wat bij de Königsstuhl niet kon, was op één plaats bij Arkona wel mogelijk: afdalen naar en wandelen langs het keienstrand onder de steile krijtrotsen, weliswaar auf eigene Gefahr, maar dat verhinderde ons niet om met camera's en al af te dalen naar dat strand van keien en kiezels, met hier en daar rietkragen aan zee. We vinden er mooi rond geslepen stenen, en uiteraard prachtige stukken helderwit krijt. Martha heeft er flink wat van meegenomen, voor de kleinkinderen.
Tijdens onze dag in het Jasmund natuurpark, hadden we al zwanen gezien vanaf het hooggelegen kustpad. Hier bij Arkona zwemmen ze op nog geen 100 m van ons vandaan deinend op de grijsblauwe golven van de Oostzee.
Zwanen op zee, dat zie je niet in Nederland bij mijn weten. Misschien in het Waddengebied, maar vast niet langs de Noordzeekust. Veel te zout water. Zwanen op zee. Hoe poëtisch wil je het hebben? Een groepje van zo'n 15 zwanen dat de kust a.h.w. afgraast. Heel af en toe vliegen de dieren op om een kilometertje verderop weer neer te strijken. Verder barst het hier van de meeuwen, aalscholvers en eenden.
Veel eb en vloed beweging zien we hier niet. Evenmin veel branding. Maar wel een wereld van ruimte en stilte, al is aan een enkel voorbij snerpend motorbootje niet te ontkomen. Maar dat mag de pret niet drukken. Het wit van de zwanen afgezet tegen dat van de verre zeilboten, de kleurwisseling in het water van grijs naar blauw naar groen. De krijtrotsen, van dichtbij wat grauwig, maar ver weg in de zon weer helderwit. Een mens komt hier zintuigen te kort. Zoals de kustlijnen komen en wegbuigen, in één vloeiende beweging. Nogmaals, hoe poëtisch wil je het hebben?
Geen lange autorit vandaag. Het is prachtig weer, minstens 3 graden warmer dan gisteren, en de hanzestad Stralsund, waarvan we na de eerste zondag na onze aankomst niets meer gezien hebben, roept en lokt ons. We vinden een P-garage in het havengebied van Stralsund, zoeken de lange Mole (= pier) van de jachthaven op en maken daar wat foto's en filmshots van de stad. Een vrouw werpt een handjevol rozen in het water. Ze vertelt Martha dat het in havensteden gebruik is om zo verdronken zeelieden te eren en gedenken. De rozen drijven langzaam weg langs de havenpier.
Op deze maandagmorgen is er weinig drukte. De meeste toeristen verschijnen pas laat in de middag in dit deel van de stad. We kopen kaartjes voor een rondvaart over de Strelasund. Er blijven nogal wat plaatsen onbezet op de boot, tja, de grote vakantiedrukte is echt voorbij. Pensionado's en af en toe wat rondreizende jongelui bepalen deze week het toeristische beeld in de hanzestad.
De tocht over de Strelasund duurt een klein uur en is alleraardigst. Een sonore Duitse stem verstrekt info tijdens de reis. Uiteraard passeren we - tweemaal zelfs - de oude en nieuwe brug van Stralsund naar Rügen. Het eilandje Dänholm dat tegen Stralsund aanschurkt krijgen we nu eindelijk eens goed te zien.
Na de rondvaart hebben we honger. Een restaurant aan de havenkade biedt een uitstekende maaltijd voor weinig geld. De rest van de middag gaat op aan een mooie stadswandeling. En aan meer foto's en filmshots van de stad.
Vlakbij Prora bevindt zich het Baumwipfelpfad, een 1250 meter lang pad dat door een beukenbos loopt en eindigt in de zgn. Adlerhorst, de uitzichttoren die zich 40 meter boven de heuveltop verheft en een verreikend uitzicht biedt over de wijde omtrek. Het ding heeft inderdaad wat van een adelaarshorst. Heel goed is vanaf deze toren het hotelcomplex te zien dat oom Adolf H. liet bouwen aan de Oostzeekust bij Prora. Ook kan de bezoeker zich verlustigen aan de Großer Jasmunder Bodden, de Kleiner Jasmunder Bodden en aan al die talloze eilandjes en grillige landtongen. In de verte ziet hij ook de haven van Neu Mukran.
'De natuur beleven en begrijpen', zo luidt het motto van dit Naturerbe Zentrum. Daarbij is niet in de laatste plaats aan de kinderen gedacht. Het wandelpad gaat heel langzaam omhoog. Er zijn geen trappen, onderweg zijn informatiepunten geplaatst die aanschouwelijk in en in direct te bevatten taal passerende wandelaars vertellen over boomsoorten, hun verspreidingsgebieden, hun blad, hoe hard bomen werken om het water uit de grond tot in de hoogste twijgjes te krijgen, men kan er zijn klauterbehendigheid uitproberen, spelenderwijs zijn hoogtevrees de baas worden, en misschien wel het mooiste van alles, je bent er gewoon lekker in de vrije natuur. De wind streelt je haar en gezicht, en een mens wordt zich heel misschien ook een beetje bewust van wat hij aanricht op aarde. Elf euro is niet eens veel geld voor deze slim uitgedachte, mooi gemaakte, mens-kind-bejaarde en gehandicapte vriendelijke natuurbeleving.
Onderweg naar huis tevergeefs gespeurd naar kraanvogels.
Dänholm is een piepklein eilandje in de Strelasund. Het ligt zowat tegen de stad Stralsund aangedrukt, maar het is echt een eiland(je), goed zichtbaar vanaf de beide Rügenbrücken, en mooi aan de buitenkant die wat ontoegankelijk oogt. En ruig.
De 'binnenkant' van Dänholm is een nogal vervallen zootje. Wegen, fietspaden vol kuilen en gaten, voetgangerszones idem, veel zwerfvuil en glas, en de P-plaatsen die er zijn, lenen zich buitengewoon goed voor de ultieme wanhoopsbeleving.
Het lijkt wel of er niets meer wordt onderhouden op Dänholm, dat een marine- en visserijhistorie kent. En dat is volop te zien. Zo is er een marine museum. Wel je best doen om het te vinden. En... er is een nautineum. Een wat? Een Nautineum!
Dit Nautineum heeft de visserijgeschiedenis van Dänholm onder zijn dakpannen, maar ook iets dat het best omschreven kan worden als de nautische wetenschap en techniek. En niet alleen onder de dakpannen, een flink deel van het Nautineum is een openluchtmuseum.
We worden er heel aardig en behulpzaam ontvangen. De beheerder geeft aan dat zijn Engels in de categorie 'Kartoffel englisch' thuishoort, waarop wij hem wijzen op ons 'Steinkohl deutsch'. Die grap valt in goede aarde. Wie zei daar dat Duitsers humorloos zijn?
Het Nautineum heft geen entree, maar leeft van subsidiegeld, bijdragen van het bedrijfsleven en van wat de bezoeker bereid is af te staan (Spende).
De collectie visserijspullen is indrukwekkend omvangrijk van katrollen tot boetnaalden tot leefnetten tot fuiken tot visserskleding. En alles wat je daar nog bij vindt horen. Ze hebben het.
Serieuzer wordt de afdeling Walfang. Het Nautineum geeft een overzichtelijk beeld van de Duitse walvisvaart voor 1980. Naast de Walfang is er een collectie motoren die ooit in allerhande boten en bootjes dienst hebben gedaan, of gebruikt werden voor de diepzeeduik technologie. Ook op dit laatste punt blijkt dit museum - dat op het eerste gezicht nogal onooglijk overkomt - over mooie dingen te beschikken. In veel items kun je een kijkje nemen zoals in het groot oranje onderwaterlaboratorium dat jarenlang gebruikt werd voor diepzee onderzoek.
Wat er al niet komt kijken om iemand in duikerpak de zeebodem te laten verkennen en bestuderen. Hulpvaartuigen, draagtoestellen, drukkamers, en wat dies meer zij staan op overzichtelijke wijze uitgestald, en de bezoeker krijgt met behulp van audioapparatuur uitleg over hoe al die dingen werken en wat het grote nut ervan is geweest.
De achterzijde van het Nautineum is een bouwkundig hoogstandje, in elk geval een prettig gebouw om naar te kijken. Het herbergt een aantal vissersboten uit vervlogen tijden en het ruikt er aangenaam naar teer. Dit deel van het Nautineum ligt aan de Strelasund, tegenover de overslaghaven en de hoge Rügenbrücke, een schitterende plek voor een (deels) openluchtmuseum. Er is zelfs een picknickplaats, gelegen in de schaduw van de vermolmde maar evengoed eerbiedwaardige kotter Margarete.
De picknickplaats is leeg. Martha en ik strijken er neer, eten en drinken onze medegebrachte lunch, en kijken naar de talloze jachtjes, roeibootjes, kano's, vrachtschepen, veerboten, rondvaartboten, patrouilleboten, zwanen en wat er verder nog voorbijkomt of drijft. Aan de overzijde naast de overslaghaven is de hemelsblauwe MV Werft Stralsund gevestigd. Het gebouw lijkt wel op dat van de Meyerwerft in Papenburg.
Het zonlicht danst onvermoeibaar op het wijde Strelasund water. We willen hier wel blijven. Wat een rust geeft deze bedrijvigheid.
Na het Nautineum fietsen we het eiland Dänholm rond en komen voornamelijk mistroostig stemmende treurnis tegen. Wij denken graag dat het de DDR erfenis is. Deels zal dat zo zijn. Maar elders in het meer westelijke deel van Duitsland kom je soms ook aardig wat verval en troep tegen. Duitsers zijn gewoon viespeuken. Daarom hebben ze die steeds herhaalde oproepen om de Rastplatz sauber zu halten ook zo hard nodig.
We rijden richting Gristow. Ergens onderweg parkeren we de Renault bij de weg en fietsen verder naar een oude veerplaats. We staan aan de oevers van de Strelasund, aalscholvers laten hun vleugels wapperen in de wind; in de verte zien we de drie grote kerktorens van Stralsund.
We fietsen het land verder in. Kraanvogels zien we niet, wel vier buizerds in het geploegde land dat zo droog is dat bij een beetje wind er al stofwolken opdwarrelen. En veel bonte kraaien. De zon schijnt fel. We worden moe, laden de fietsen in de Renault, en keren via de Netto met pizza, bier en ijs terug naar de Fewo Peenemünde.
Stralsund heeft maar liefst drie grote kerken. Aardig wat voor een relatief kleine hanzestad. Twee van de drie hebben we bekeken: de St. Marienkirche en de St. Nicolaikirche. De Jacobikirche kon niet meer in het programma.
Voor wat de Marienkirche betreft: ik ben de immense toren opgegaan, Martha heeft het interieur bekeken. Deze ev.-luth. kerk heeft een forse toren van 104 m hoog, en is een markant voorbeeld van de late baksteen gotiek zoals die in Noord-Duitsland veel voorkomt. De toren heeft een veelbewogen leven achter de rug. In 1382 stortte het bouwwerk in, en er werd een nieuwe kerk gebouwd. In 1495 begaf de toren het opnieuw. De toren werd hersteld en op een hoogte van maar liefst 151 m gebracht. Zo kon de kerk het hoogste bakstenen kerkgebouw ter wereld worden.
Het noodslot sloeg nog een keer toe in 1647: de bliksem trof de toren, die afbrandde. De hele kerk werd herbouwd, en in 1708 was het bakstenen gevaarte klaar, met de toren op 104 m hoogte. Die toren heb ik beklommen, vandaag, en het was een geweldige belevenis.
Van het interieur van de kerk heb ik niet heel veel gezien. Het orgel zag er schitterend uit. Friedrich Stellwagen bouwde het. Ik vond het een lichte en ruime kerk. Sober en smaakvol. Het spijkerkruis was ontroerend om te zien. De bijbehorende teksten Father Forgive en het Verzoeningsgebed onderstrepen de historische gebeurtenissen van WO II, die uiteindelijk hebben geleid tot een verzoenend contact tussen de steden Coventry en Stralsund, die beide gebombardeerd werden.
Over de Nicolaikirche zal ik kort zijn, vooral omdat de beklimming van de Marienkirche toren zijn tol eiste. Heel veel animo en aandacht had ik niet meer voor de Nicolaikirche, die ik gemakshalve de inkleurkerk heb genoemd. Die term verwijst naar het kleurige binnenwerk van de kerk. Van voor naar achter, van links naar rechts zie je kleurrijke fresco's, sommige heel mooi, andere op het kermisachtige af. De kerk is werkelijk volgepropt met kruisbeelden, altaarstukken, privé-kapellen, grafzerken, informatiehoeken, kortom, een veel te vol en onrustig interieur. Ook stonk het er een beetje. Net als de Marienkirche is de Nicolaikirche ev.-luth.
De honger slaat toe. Kaasbroodjes gekocht en genuttigd. Dan naar de P-garage. De TERN karretjes opgetuigd en vanuit Stralsund in noordelijke richting gefietst. Langs de kust, alwaar strandvermaak waargenomen, badhuisjes, Fewo's, ruige bossages, en... een verlaten DDR kliniek - wat heeft zich daar afgespeeld tijdens de Ulbricht-Honecker hoogtijdagen? - dat zijn zo'n beetje de decorstukken die het fietspad van dit traject omzomen.
Op een bepaald punt zien we Barhöft aangegeven, nog 11 km fietsen. Daar zijn we vorige week geweest, toen we bij Klausdorf de Boddenkust afstruinden. Veel verder kunnen we niet gaan zonder van de kust af te wijken, wat we niet willen. Dus keren we om, rijden naar de haven van Stralsund, en laden onze vouwfietsen in. We doen de Netto even aan en thuis deelt Herr Neumann ons mee dat morgen, onze laatste volledige vakantiedag, het water tussen 08.00-15.00 uur wordt afgesloten. Hij brengt deze boodschap met twee lege emmers die we alvast kunnen vullen. Speciaal voor deze omstandigheid gekocht.
Nog één keer Kraniche zien, dat lijkt ons een geweldig idee voor de laatste vakantiedag. Dus bij Stahlbrode de Strelasund weer overgestoken. De Renault mag dit keer ook op de boot. We rijden naar de plek waar we de vogels 1½ week geleden hebben gezien. Waar er toen enige honderden vogels waren, staan er nu drie! En die hebben ons meteen in de smiezen, houden het na een kleine tien minuten voor gezien en vliegen weg.
We rijden verder, vinden een verlaten akker waar we de auto parkeren en beginnen een fietstocht. In de verte vermoeden we water, misschien dat we daar kraanvogels kunnen zien. De wind wakkert inmiddels flink aan, er stijgen overal stofwolken op en we zien in dat fietsen in deze harde wind met het stof straks in oor- en neusgaten niks wordt.
Garz is het oudste stadje van Rügen. Hier zijn we eerder doorheen gereden. Elke straat hier ligt er totaal verlaten bij. Werkelijk geen mens, hond en kip te zien. De in aanleg schilderachtige huisjes aan de hobbelkeienstraten staren ons wezenloos aan. De auto geparkeerd en de Burgwal bekeken. De Burgwal is een restant van de verdedigingswerken gebouwd door de hier eens aanwezige Slavische bewoners.
De zaterdag en zondag zijn voor veel Duitsers de dagen waarop - vaak in familie- en gezinsverband - tochtjes en uitjes worden georganiseerd. De grote P-plaats van Arkona is dan ook goed vol.
We zijn van plan Arkona en omgeving per fiets te verkennen. We hebben daartoe een eenvoudige fietsroute voorbereid. Afgezien van de krijtrotsen en de overige mooie natuur, is dit het gebied waar het Christendom zich de Duitse streken heeft binnen gevochten. Letterlijk. En ook kent deze streek een lange vissershistorie. Daarvoor moeten we naar Vitt, dat anderhalve km van Arkona verwijderd ligt, en dan is er ook nog het pittoreske Putgarten, niet te verwarren met de havenplaats Puttgarden op Fehmarn.
Daar is het allemaal niet van gekomen. Na uitvoerig de uitstalling van een aantal roestige klokboeien (prachtige dingen, trouwens) bij de vuurtoren te hebben bekeken, alsmede in onbruik geraakte vuurtorenlichten en diverse als Kunst gebrachte nijverheidsuitingen, ontdekken we het enige toegankelijke pad dat naar de oever van de Oostzee voert.
Wat bij de Königsstuhl niet kon, was op één plaats bij Arkona wel mogelijk: afdalen naar en wandelen langs het keienstrand onder de steile krijtrotsen, weliswaar auf eigene Gefahr, maar dat verhinderde ons niet om met camera's en al af te dalen naar dat strand van keien en kiezels, met hier en daar rietkragen aan zee. We vinden er mooi rond geslepen stenen, en uiteraard prachtige stukken helderwit krijt. Martha heeft er flink wat van meegenomen, voor de kleinkinderen.
Tijdens onze dag in het Jasmund natuurpark, hadden we al zwanen gezien vanaf het hooggelegen kustpad. Hier bij Arkona zwemmen ze op nog geen 100 m van ons vandaan deinend op de grijsblauwe golven van de Oostzee.
 |
| krijtrotsen Kap Arkona Rügen; ©MdVFoto |
Zwanen op zee, dat zie je niet in Nederland bij mijn weten. Misschien in het Waddengebied, maar vast niet langs de Noordzeekust. Veel te zout water. Zwanen op zee. Hoe poëtisch wil je het hebben? Een groepje van zo'n 15 zwanen dat de kust a.h.w. afgraast. Heel af en toe vliegen de dieren op om een kilometertje verderop weer neer te strijken. Verder barst het hier van de meeuwen, aalscholvers en eenden.
Veel eb en vloed beweging zien we hier niet. Evenmin veel branding. Maar wel een wereld van ruimte en stilte, al is aan een enkel voorbij snerpend motorbootje niet te ontkomen. Maar dat mag de pret niet drukken. Het wit van de zwanen afgezet tegen dat van de verre zeilboten, de kleurwisseling in het water van grijs naar blauw naar groen. De krijtrotsen, van dichtbij wat grauwig, maar ver weg in de zon weer helderwit. Een mens komt hier zintuigen te kort. Zoals de kustlijnen komen en wegbuigen, in één vloeiende beweging. Nogmaals, hoe poëtisch wil je het hebben?
maandag 17 september, Groß Behnkenhagen
 |
| havengebied Stralsund; ©MdVFoto |
Geen lange autorit vandaag. Het is prachtig weer, minstens 3 graden warmer dan gisteren, en de hanzestad Stralsund, waarvan we na de eerste zondag na onze aankomst niets meer gezien hebben, roept en lokt ons. We vinden een P-garage in het havengebied van Stralsund, zoeken de lange Mole (= pier) van de jachthaven op en maken daar wat foto's en filmshots van de stad. Een vrouw werpt een handjevol rozen in het water. Ze vertelt Martha dat het in havensteden gebruik is om zo verdronken zeelieden te eren en gedenken. De rozen drijven langzaam weg langs de havenpier.
Op deze maandagmorgen is er weinig drukte. De meeste toeristen verschijnen pas laat in de middag in dit deel van de stad. We kopen kaartjes voor een rondvaart over de Strelasund. Er blijven nogal wat plaatsen onbezet op de boot, tja, de grote vakantiedrukte is echt voorbij. Pensionado's en af en toe wat rondreizende jongelui bepalen deze week het toeristische beeld in de hanzestad.
 |
| havengebied Stralsund; ©MdVFoto |
De tocht over de Strelasund duurt een klein uur en is alleraardigst. Een sonore Duitse stem verstrekt info tijdens de reis. Uiteraard passeren we - tweemaal zelfs - de oude en nieuwe brug van Stralsund naar Rügen. Het eilandje Dänholm dat tegen Stralsund aanschurkt krijgen we nu eindelijk eens goed te zien.
Na de rondvaart hebben we honger. Een restaurant aan de havenkade biedt een uitstekende maaltijd voor weinig geld. De rest van de middag gaat op aan een mooie stadswandeling. En aan meer foto's en filmshots van de stad.
dinsdag 18 september, Groß Behnkenhagen
Vlakbij Prora bevindt zich het Baumwipfelpfad, een 1250 meter lang pad dat door een beukenbos loopt en eindigt in de zgn. Adlerhorst, de uitzichttoren die zich 40 meter boven de heuveltop verheft en een verreikend uitzicht biedt over de wijde omtrek. Het ding heeft inderdaad wat van een adelaarshorst. Heel goed is vanaf deze toren het hotelcomplex te zien dat oom Adolf H. liet bouwen aan de Oostzeekust bij Prora. Ook kan de bezoeker zich verlustigen aan de Großer Jasmunder Bodden, de Kleiner Jasmunder Bodden en aan al die talloze eilandjes en grillige landtongen. In de verte ziet hij ook de haven van Neu Mukran.
'De natuur beleven en begrijpen', zo luidt het motto van dit Naturerbe Zentrum. Daarbij is niet in de laatste plaats aan de kinderen gedacht. Het wandelpad gaat heel langzaam omhoog. Er zijn geen trappen, onderweg zijn informatiepunten geplaatst die aanschouwelijk in en in direct te bevatten taal passerende wandelaars vertellen over boomsoorten, hun verspreidingsgebieden, hun blad, hoe hard bomen werken om het water uit de grond tot in de hoogste twijgjes te krijgen, men kan er zijn klauterbehendigheid uitproberen, spelenderwijs zijn hoogtevrees de baas worden, en misschien wel het mooiste van alles, je bent er gewoon lekker in de vrije natuur. De wind streelt je haar en gezicht, en een mens wordt zich heel misschien ook een beetje bewust van wat hij aanricht op aarde. Elf euro is niet eens veel geld voor deze slim uitgedachte, mooi gemaakte, mens-kind-bejaarde en gehandicapte vriendelijke natuurbeleving.
Onderweg naar huis tevergeefs gespeurd naar kraanvogels.
 |
| Baumwipfelpfad Prora; ©MdVFoto |
 |
| Baumwipfelpfad Prora; ©MdVFoto |
 |
| Baumwipfelpfad Prora; ©MdVFoto |
woensdag 19 september, Groß Behnkenhagen
Dänholm is een piepklein eilandje in de Strelasund. Het ligt zowat tegen de stad Stralsund aangedrukt, maar het is echt een eiland(je), goed zichtbaar vanaf de beide Rügenbrücken, en mooi aan de buitenkant die wat ontoegankelijk oogt. En ruig.
De 'binnenkant' van Dänholm is een nogal vervallen zootje. Wegen, fietspaden vol kuilen en gaten, voetgangerszones idem, veel zwerfvuil en glas, en de P-plaatsen die er zijn, lenen zich buitengewoon goed voor de ultieme wanhoopsbeleving.
Het lijkt wel of er niets meer wordt onderhouden op Dänholm, dat een marine- en visserijhistorie kent. En dat is volop te zien. Zo is er een marine museum. Wel je best doen om het te vinden. En... er is een nautineum. Een wat? Een Nautineum!
Dit Nautineum heeft de visserijgeschiedenis van Dänholm onder zijn dakpannen, maar ook iets dat het best omschreven kan worden als de nautische wetenschap en techniek. En niet alleen onder de dakpannen, een flink deel van het Nautineum is een openluchtmuseum.
We worden er heel aardig en behulpzaam ontvangen. De beheerder geeft aan dat zijn Engels in de categorie 'Kartoffel englisch' thuishoort, waarop wij hem wijzen op ons 'Steinkohl deutsch'. Die grap valt in goede aarde. Wie zei daar dat Duitsers humorloos zijn?
Het Nautineum heft geen entree, maar leeft van subsidiegeld, bijdragen van het bedrijfsleven en van wat de bezoeker bereid is af te staan (Spende).
De collectie visserijspullen is indrukwekkend omvangrijk van katrollen tot boetnaalden tot leefnetten tot fuiken tot visserskleding. En alles wat je daar nog bij vindt horen. Ze hebben het.
Serieuzer wordt de afdeling Walfang. Het Nautineum geeft een overzichtelijk beeld van de Duitse walvisvaart voor 1980. Naast de Walfang is er een collectie motoren die ooit in allerhande boten en bootjes dienst hebben gedaan, of gebruikt werden voor de diepzeeduik technologie. Ook op dit laatste punt blijkt dit museum - dat op het eerste gezicht nogal onooglijk overkomt - over mooie dingen te beschikken. In veel items kun je een kijkje nemen zoals in het groot oranje onderwaterlaboratorium dat jarenlang gebruikt werd voor diepzee onderzoek.
Wat er al niet komt kijken om iemand in duikerpak de zeebodem te laten verkennen en bestuderen. Hulpvaartuigen, draagtoestellen, drukkamers, en wat dies meer zij staan op overzichtelijke wijze uitgestald, en de bezoeker krijgt met behulp van audioapparatuur uitleg over hoe al die dingen werken en wat het grote nut ervan is geweest.
De achterzijde van het Nautineum is een bouwkundig hoogstandje, in elk geval een prettig gebouw om naar te kijken. Het herbergt een aantal vissersboten uit vervlogen tijden en het ruikt er aangenaam naar teer. Dit deel van het Nautineum ligt aan de Strelasund, tegenover de overslaghaven en de hoge Rügenbrücke, een schitterende plek voor een (deels) openluchtmuseum. Er is zelfs een picknickplaats, gelegen in de schaduw van de vermolmde maar evengoed eerbiedwaardige kotter Margarete.
De picknickplaats is leeg. Martha en ik strijken er neer, eten en drinken onze medegebrachte lunch, en kijken naar de talloze jachtjes, roeibootjes, kano's, vrachtschepen, veerboten, rondvaartboten, patrouilleboten, zwanen en wat er verder nog voorbijkomt of drijft. Aan de overzijde naast de overslaghaven is de hemelsblauwe MV Werft Stralsund gevestigd. Het gebouw lijkt wel op dat van de Meyerwerft in Papenburg.
Het zonlicht danst onvermoeibaar op het wijde Strelasund water. We willen hier wel blijven. Wat een rust geeft deze bedrijvigheid.
 |
| Nautineum Dänholm ; ©MdVFoto |
Na het Nautineum fietsen we het eiland Dänholm rond en komen voornamelijk mistroostig stemmende treurnis tegen. Wij denken graag dat het de DDR erfenis is. Deels zal dat zo zijn. Maar elders in het meer westelijke deel van Duitsland kom je soms ook aardig wat verval en troep tegen. Duitsers zijn gewoon viespeuken. Daarom hebben ze die steeds herhaalde oproepen om de Rastplatz sauber zu halten ook zo hard nodig.
We rijden richting Gristow. Ergens onderweg parkeren we de Renault bij de weg en fietsen verder naar een oude veerplaats. We staan aan de oevers van de Strelasund, aalscholvers laten hun vleugels wapperen in de wind; in de verte zien we de drie grote kerktorens van Stralsund.
We fietsen het land verder in. Kraanvogels zien we niet, wel vier buizerds in het geploegde land dat zo droog is dat bij een beetje wind er al stofwolken opdwarrelen. En veel bonte kraaien. De zon schijnt fel. We worden moe, laden de fietsen in de Renault, en keren via de Netto met pizza, bier en ijs terug naar de Fewo Peenemünde.
donderdag 20 september, Groß Behnkenhagen
 |
| Marienkirche Stralsund; ©MdVFoto |
Stralsund heeft maar liefst drie grote kerken. Aardig wat voor een relatief kleine hanzestad. Twee van de drie hebben we bekeken: de St. Marienkirche en de St. Nicolaikirche. De Jacobikirche kon niet meer in het programma.
Voor wat de Marienkirche betreft: ik ben de immense toren opgegaan, Martha heeft het interieur bekeken. Deze ev.-luth. kerk heeft een forse toren van 104 m hoog, en is een markant voorbeeld van de late baksteen gotiek zoals die in Noord-Duitsland veel voorkomt. De toren heeft een veelbewogen leven achter de rug. In 1382 stortte het bouwwerk in, en er werd een nieuwe kerk gebouwd. In 1495 begaf de toren het opnieuw. De toren werd hersteld en op een hoogte van maar liefst 151 m gebracht. Zo kon de kerk het hoogste bakstenen kerkgebouw ter wereld worden.
Het noodslot sloeg nog een keer toe in 1647: de bliksem trof de toren, die afbrandde. De hele kerk werd herbouwd, en in 1708 was het bakstenen gevaarte klaar, met de toren op 104 m hoogte. Die toren heb ik beklommen, vandaag, en het was een geweldige belevenis.
Van het interieur van de kerk heb ik niet heel veel gezien. Het orgel zag er schitterend uit. Friedrich Stellwagen bouwde het. Ik vond het een lichte en ruime kerk. Sober en smaakvol. Het spijkerkruis was ontroerend om te zien. De bijbehorende teksten Father Forgive en het Verzoeningsgebed onderstrepen de historische gebeurtenissen van WO II, die uiteindelijk hebben geleid tot een verzoenend contact tussen de steden Coventry en Stralsund, die beide gebombardeerd werden.
 |
| Marienkirche Stralsund spijkerkruis; ©MdVFoto |
Over de Nicolaikirche zal ik kort zijn, vooral omdat de beklimming van de Marienkirche toren zijn tol eiste. Heel veel animo en aandacht had ik niet meer voor de Nicolaikirche, die ik gemakshalve de inkleurkerk heb genoemd. Die term verwijst naar het kleurige binnenwerk van de kerk. Van voor naar achter, van links naar rechts zie je kleurrijke fresco's, sommige heel mooi, andere op het kermisachtige af. De kerk is werkelijk volgepropt met kruisbeelden, altaarstukken, privé-kapellen, grafzerken, informatiehoeken, kortom, een veel te vol en onrustig interieur. Ook stonk het er een beetje. Net als de Marienkirche is de Nicolaikirche ev.-luth.
De honger slaat toe. Kaasbroodjes gekocht en genuttigd. Dan naar de P-garage. De TERN karretjes opgetuigd en vanuit Stralsund in noordelijke richting gefietst. Langs de kust, alwaar strandvermaak waargenomen, badhuisjes, Fewo's, ruige bossages, en... een verlaten DDR kliniek - wat heeft zich daar afgespeeld tijdens de Ulbricht-Honecker hoogtijdagen? - dat zijn zo'n beetje de decorstukken die het fietspad van dit traject omzomen.
Op een bepaald punt zien we Barhöft aangegeven, nog 11 km fietsen. Daar zijn we vorige week geweest, toen we bij Klausdorf de Boddenkust afstruinden. Veel verder kunnen we niet gaan zonder van de kust af te wijken, wat we niet willen. Dus keren we om, rijden naar de haven van Stralsund, en laden onze vouwfietsen in. We doen de Netto even aan en thuis deelt Herr Neumann ons mee dat morgen, onze laatste volledige vakantiedag, het water tussen 08.00-15.00 uur wordt afgesloten. Hij brengt deze boodschap met twee lege emmers die we alvast kunnen vullen. Speciaal voor deze omstandigheid gekocht.
 |
| Marienkirche Stralsund; ©MdVFoto |
vrijdag 21 september, Groß Behnkenhagen
Nog één keer Kraniche zien, dat lijkt ons een geweldig idee voor de laatste vakantiedag. Dus bij Stahlbrode de Strelasund weer overgestoken. De Renault mag dit keer ook op de boot. We rijden naar de plek waar we de vogels 1½ week geleden hebben gezien. Waar er toen enige honderden vogels waren, staan er nu drie! En die hebben ons meteen in de smiezen, houden het na een kleine tien minuten voor gezien en vliegen weg.
We rijden verder, vinden een verlaten akker waar we de auto parkeren en beginnen een fietstocht. In de verte vermoeden we water, misschien dat we daar kraanvogels kunnen zien. De wind wakkert inmiddels flink aan, er stijgen overal stofwolken op en we zien in dat fietsen in deze harde wind met het stof straks in oor- en neusgaten niks wordt.
Garz is het oudste stadje van Rügen. Hier zijn we eerder doorheen gereden. Elke straat hier ligt er totaal verlaten bij. Werkelijk geen mens, hond en kip te zien. De in aanleg schilderachtige huisjes aan de hobbelkeienstraten staren ons wezenloos aan. De auto geparkeerd en de Burgwal bekeken. De Burgwal is een restant van de verdedigingswerken gebouwd door de hier eens aanwezige Slavische bewoners.
Op die Burgwal staat een afzichtelijk WO II monument "uit eerbied voor het offer aan de oorlog". Welja, leg het maar weer bij de ander. De bij de geciteerde tekst passende steenklomp is ongeveer het armzaligste wat ik op dit gebied in Duitsland heb mogen aanschouwen. Rotzooi! Weg ermee!
Terug naar Stralsund over de grote Rügenbrücke. Wel of niet naar het Ozeaneum? Niet. De keuze valt op frische Waffeln und Kaffee. Daarna door de haven en straten slenteren tot...de regen valt. De herfst komt met een flinke plensbui en een kille wind. Met onze allerlaatste foto's genomen in de Backstüberstrasse naar huis! Daar bier, eten, inpakken. Morgen wegwezen!
 |
| Backstüberstrasse Stralsund; ©MdVFoto |
zaterdag 22 september, Groß Behnkenhagen/Groningen
Met de verschrikking die Bremen was in het achterhoofd aanvaarden Martha en ik de terugweg naar Groningen. Misschien is het vanwege de wat onrustige nacht voor ons vertrek en de daaruit voortkomende sufheid, en heel misschien is GM toch niet perfect, maar de reis die ± 08.30 begint, heeft geen vlotte start. Twee keer rijden we verkeerd, en pas na een hoop gedoe met kaart en navigatie ontdekken we de fout die natuurlijk onze fout is. Dan, na een slordige 20 minuten tijdverlies hebben we de juiste route.
Maar dan gaat het ook hard. De drukte rond Hamburg is indrukwekkend, maar van stilstand is geen sprake, en we zijn al weer op weg naar Bremen. De wegwerkzaamheden aan de ring daar zijn in 14 dagen vast nog niet af, dus we zetten ons schrap, maar ook hier geen oponthoud van enige betekenis.
Opgelucht snellen we voort. Met korte pauzes, tijdige chauffeurswisselingen (en toenemende regendreiging) arriveren we rond 15.30 uur in Groningen waar we huis en tuin goed verzorgd aantreffen. Hulde aan onze buren.
We pakken de hele boel uit, eten wat, en maken een eerste inventarisatie van foto- en filmmateriaal. Martha heeft 606 foto's gemaakt, en ik blijk over de 500 videoclips te hebben verzameld. De komende weken wordt het puzzelen om daar wat samenhangends uit te peuren.
Jacques
