21 augustus 2018
De graven en het concentratiekamp van Esterwegen liggen weliswaar een flink eind van de Gronings-Duitse grens, maar Martha en ik hadden al vaak overwogen deze plaatsen te bezoeken, en uiteindelijk vonden we de geografische afstand in dit geval niet echt van belang. 'Esterwegen' hoort bij ons Grensproject!
En zo staan we op een warme augustusdag bij de begraafplaats Esterwegen voor oorlogsslachtoffers, een slordige 4 km buiten het dorp Esterwegen. Het is er rustig en stil, op het gekwinkeleer van de vogels en het hamerende geklop van een stratenmaker na.
De begraafplaats is smal en enige honderden meters diep. Er zijn monumenten opgericht voor allerlei slachtoffers van de nazi's. Zo is er een steen die een aantal Luxemburgse doden gedenkt: Dir sid nët vergiess. Ik ben het Luxemburgs niet machtig, en vermoed dat de zin betekent: Jullie zijn niet vergeten! Ik zie er tevens een wens in: Opdat jullie niet vergeten worden!
Ook is er een herinnering voor Belgische vrijmetselaars. En waar de stratenmaker bezig is, zien we een groot monument dat de namen van alle straf- en concentratiekampen van het Emsland vermeldt op grote rechtopstaande stenen platen. De anonieme graven zijn genummerd, en in overzichtelijk rijen gerangschikt.
Van deze begraafplaats rijden wij naar het straf- en concentratiekamp Esterwegen. Het ligt even buiten het dorp, midden in het boerenland. Er zijn niet heel veel bezoekers, alleen wat scholieren en gepensioneerde lieden zoals wij.
Kamp Esterwegen blijkt een van de oudste kampen van nazi-Duitsland te zijn geweest. Samen met het kamp Börgermoor werd Esterwegen een beruchte plaats. Tegenstanders van het naziregime, jehova getuigen, homo's en alles wat om wat voor reden het regime onwelgevallig was, belandden in Esterwegen en Börgermoor. In het laatste kamp ontstond het Moorsoldatenlied, dat ook in Esterwegen en elders gezongen werd, in weerwil van het verbod dat op het zingen van dit verzetslied rustte.
Het kamp is thans een Gedenkstätte. We dwalen over het immense terrein waar informatieborden en foto's uit de oorlogstijd een huiveringwekkend wreed beeld tonen van de onbeschrijflijke toestanden die hier hebben geheerst.
Er is nog wel het een en ander te zien van het oorspronkelijke kamp. De trap die naar een nationaalsocialistisch monument voerde is er nog. Er is een foto van dat Denkmal bij geplaatst waarop de trap ook te zien is. Dan is er nog de fundering van een of andere fontein. De barakken zijn er niet meer, maar wie de moeite neemt het terrein te verkennen ziet duidelijk de oude indeling van het kamp, en de plekken waar eens die barakken stonden.
Er is een gedenkteken voor Carl von Ossietzky te zien, de Nobelprijswinnaar voor de Vrede. Hij stierf in Esterwegen aan de gevolgen van de behandeling die hij daar kreeg. Een ontroerende plek in het kamp is de hoge muur waardoor een nauwe opening loopt. De kampgevangenen vingen hier een glimp van de buitenwereld op. Het kunstwerk doet me denken aan de Laatste Blik bij het station van Nieuweschans.
We ronden ons bezoek af met een korte wandeling in noordelijke richting. Via een loopbrug van cortèn staal komen we bij een hoogveengebied dat opengesteld is voor wandelaars. Helaas ontbreekt ons de tijd voor een tocht. Maar we komen terug!
Ook is er een herinnering voor Belgische vrijmetselaars. En waar de stratenmaker bezig is, zien we een groot monument dat de namen van alle straf- en concentratiekampen van het Emsland vermeldt op grote rechtopstaande stenen platen. De anonieme graven zijn genummerd, en in overzichtelijk rijen gerangschikt.
 |
| Begraafplaats Esterwegen; ©FFG |
Van deze begraafplaats rijden wij naar het straf- en concentratiekamp Esterwegen. Het ligt even buiten het dorp, midden in het boerenland. Er zijn niet heel veel bezoekers, alleen wat scholieren en gepensioneerde lieden zoals wij.
Kamp Esterwegen blijkt een van de oudste kampen van nazi-Duitsland te zijn geweest. Samen met het kamp Börgermoor werd Esterwegen een beruchte plaats. Tegenstanders van het naziregime, jehova getuigen, homo's en alles wat om wat voor reden het regime onwelgevallig was, belandden in Esterwegen en Börgermoor. In het laatste kamp ontstond het Moorsoldatenlied, dat ook in Esterwegen en elders gezongen werd, in weerwil van het verbod dat op het zingen van dit verzetslied rustte.
Het kamp is thans een Gedenkstätte. We dwalen over het immense terrein waar informatieborden en foto's uit de oorlogstijd een huiveringwekkend wreed beeld tonen van de onbeschrijflijke toestanden die hier hebben geheerst.
Er is nog wel het een en ander te zien van het oorspronkelijke kamp. De trap die naar een nationaalsocialistisch monument voerde is er nog. Er is een foto van dat Denkmal bij geplaatst waarop de trap ook te zien is. Dan is er nog de fundering van een of andere fontein. De barakken zijn er niet meer, maar wie de moeite neemt het terrein te verkennen ziet duidelijk de oude indeling van het kamp, en de plekken waar eens die barakken stonden.
 |
| Straf- en concentratiekamp Esterwegen; ©FFG |
Er is een gedenkteken voor Carl von Ossietzky te zien, de Nobelprijswinnaar voor de Vrede. Hij stierf in Esterwegen aan de gevolgen van de behandeling die hij daar kreeg. Een ontroerende plek in het kamp is de hoge muur waardoor een nauwe opening loopt. De kampgevangenen vingen hier een glimp van de buitenwereld op. Het kunstwerk doet me denken aan de Laatste Blik bij het station van Nieuweschans.
We ronden ons bezoek af met een korte wandeling in noordelijke richting. Via een loopbrug van cortèn staal komen we bij een hoogveengebied dat opengesteld is voor wandelaars. Helaas ontbreekt ons de tijd voor een tocht. Maar we komen terug!
 |
| hoogveengebied Esterwegen; ©FFG |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten